Witold Zglenicki był naukowcem, przedsiębiorcą i filantropem. Prekursorem morskiego nafciarstwa. Zwany też bywa „polski Nobel”. Na początku XX wieku Witold Zglenicki należał do najbogatszych ludzi świata. Majątek polskiego inżyniera geologa porównywano do fortun takich krezusów, jak Nobel, Rockefeller czy Rothschild. Polak był pionierem wydobycia ropy naftowej z dna morskiego i na tym zbił gigantyczny majątek. Sukcesem Zglenicki niestety nie cieszył się długo. Zdrowie wielkiego Polaka zniszczyła nieuleczalna wtedy cukrzyca. W testamencie Zglenicki przekazał środki na finansowanie nauki w Polsce. Była to największa w dziejach Polski fundacja na rzecz rozwoju rodzimej nauki. Materialny dorobek życia Zglenickiego po I wojnie światowej i rewolucji bolszewickiej został znacjonalizowany przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.
I to był koniec materialnego dorobku życia Witolda Zglenickiego. Ale dzieło myśli jest bardziej trwałe. Na stronie www.fundacjanaukipolskiej.pl/ przytoczone są słowa Witolda Zglenickiego, które warto znać:
„Kto liczy na tygodnie, ten sieje trawę,
Kto liczy na lata, sadzi drzewa,
Ale kto liczy na stulecia,
Ten wychowuje i kształci dzieci”
Twórca fortuny zbudowanej w czasach naftowego eldorado w Baku (Azerbejdżan) spoczął – zgodnie z ostatnią wolą – w kraju, na cmentarzu w Woli Kiełpińskiej koło Zegrza, czyli nieopodal miejsca, skąd wyruszył w świat. Zmarł 6 lipca 1904, w Baku, Azerbejdżan. Pętla życia zatoczyło w pewnym sensie koło. Dlatego opowieść zacznijmy od domu rodzinnego Witolda. Choć pokrótce przedstawmy człowieka, który zarobił pieniądze dzięki zdobytej wiedzy i talentowi, a z racji swojej dobroczynności przez potomnych bywał nazywany „polski Nobel”.
Witold Zglenicki urodził się 6 stycznia 1850 we wsi Wargawa Stara. Wieś położona jest w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim, w gminie Witonia (Patrz: http://www.witonia.com.pl/Witold Zglenicki ). Rodzice Witolda, Weronika i Konstanty, byli typową drobnoszlachecką mazowiecką rodziną. Od lat sześćdziesiątych XIX wieku zamieszkali w majątku Dębe nad Narwią. Wprowadzili się do dworku stojącego na wysokiej skarpie, otoczonego starym sadem. W domu przywiązywano wielką wagę do tradycji. Skrupulatnie przestrzegano przykazań kościelnych. Majątek o areale 336 hektarów pozwalał rodzinie na dostatnie życie.
Edukacja Witolda to najpierw płockie Gimnazjum Gubernialne, którego bardziej popularna nazwa to Małachowianka). Między 16 a 20 rokiem życia studiował na wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej Warszawskiej. W latach 1870-75 był studentem Instytutu Górniczego w Petersburgu. Był studentem zdolnym na tyle, że został zauważony przez samego profesora Dymitra profesora Dymitra Mendelejewa, znanego powszechnie, jako twórcę tablicy okresowej pierwiastków chemicznych. Zglenicki związał swoje życie zawodowe jednak nie z chemią, ale z górnictwem, geologią. To właśnie w przemyśle naftowym widział potencjał na rozwoju naukowy i zawodowy. W roku 1875 Witold Zglenicki mając lat 25 ukończył studia i to z I lokatą. Tu koniecznie trzeba podkreślić rangę tej lokaty w rankingu studentów. Ówcześnie Instytut Górniczy w Petersburgu oferował najwyższy na świecie poziom nauczania w swojej specjalizacji.
Witold Zglenicki żywo interesował się eksploatacją złóż ropy naftowej. Wierzył, że wydobycie nafty będzie przynosić zyski. Zglenicki był studentem sumiennym i utalentowanym, jednym z najlepszych na uczelni. Zasady wyniesione z domu rodzinnego nie zagubiły się w stolicy imperium carów. Młody Polak w czasie studiów aktywnie uczestniczył w życiu parafii p.w. świętej Katarzyny – najstarszego kościoła katolickiego w Petersburgu ( http://pl.wikipedia.org/kosciol_sw._Katarzyny_w_Sankt_Petersburgu )
Po zdobyciu tytułu inżyniera górnika na kilka lat wrócił do Polski. Pracował w Zakładach Górniczych Królestwa Polskiego. W tym czasie często odwiedzał rodzinę w Dębe. Za odmowę pracy w okręgu donieckim władze carskie wysłały Zglenickiego do Baku, gdzie pracował do końca życia. Czas wolny i pensję przeznaczał na badania geologiczne i na zgłębianie techniki wydobywania ropy naftowej. W 1893 roku stworzył aparat do pomiaru odchyleń i krzywizn szybów wiertniczych. Wynalazek przyczynił się do ograniczenia ilości wypadków i pożarów naftowych, a zarazem umożliwił zwiększenie tempa wierceń.
Od 1896 roku Zglenicki starał się o zgodę władz na rozpoczęcie wydobycia ropy naftowej z dna Zatoki Bibi-Ejbatskiej wikipedia.org/Morze Kaspijskie Od 1900 roku osoby prywatne mogły nabywać działki roponośne na Kaukazie. W 1901 roku władze carskie przydzieliły Witoldowi Zglenickiemu tereny, o które przez lata zabiegał.
Niestety radość ze spełnionych marzeń nie trwała długo. Po trzech latach walki z cukrzycą inżynierowi pozostało już tylko napisać testament. W lipcu 1904 roku spoczął w grobie rodzinnym – obok matki, ojca i brata – na cmentarzu w Woli Kiełpińskiej. Witold Zglenicki jest patronem Szkoły Podstawowej w Woli Kiełpińskiej.
W testamencie zadbał o swoją życiową partnerkę, z którą miał syna Anatola. Poważną część majątku przeznaczył na cele dobroczynne. Zglenicki zdecydował, że zostanie utworzony kapitał „żelazny’, z którego procenty sfinansują nagrody i stypendia dla najlepszych polskich twórców sztuki i nauki – „w rodzaju noblowskich nagród”. Zapis ten miał realne znaczenie, bo wykonawcy testamentu mieli, co dzielić. W niektórych latach kwoty napływające z Kaukazu przekraczały ówczesny milion złotych! Niestety dzieło Zglenickiego z różnych przyczyn nie przetrwało do naszych czasów. Między innymi, dlatego, że po rewolucji październikowej władza radziecka znacjonalizowała roponośne działki Witolda Zglenickiego. W czasie II Rzeczpospolitej podejmowano próby dialogu z władzami sowieckimi, ale bez pozytywnych rezultatów. W czasie politycznej okupacji Polski po II wojnie światowej przez ZSRR postać Witolda Zglenickiego była na indeksie nazwisk zakazanych. Cenzura komunistyczna pilnowała, by o człowieku, który był największym darczyńcom polskiej nauki było cicho. Dziś można.
Bibliografia:
- Andrzej Chodubski ” Polski Nobel 1850-1904″ 1984 r.
- Marek Zawadzki: Polski Nobel ? Inżynier Witold Zglenicki.
Filmografia:
Witold Zglenicki i inni; film dokumentalny 1988
Polski Nobel; film dokumentalny 2008
Znasz zabawę w geocaching? Na Opencaching.pl jest kesz dedykowany Witoldowi Zglenickiemu: Witold Zglenicki: biznesmen i filantrop, polski Nobel. – OP8DZK . Witold Zglenicki – naukowiec, przedsiębiorca, filantrop. Na początku XX w. był jednym z najbogatszych ludzi na świecie założona przez aquacaching
